پروفسور علی موقر
استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف
سیستمهای سایبر-فیزیکی
فراگیر شدن سامانههای مبتنی بر رایانش تا جایی است که، بنا به برآوردهای موجود، در آینده ای نزدیک، به ازاء هر فرد هزاران دستگاه رایانهای وجود خواهد داشت که به طور نامحسوس کنترل بسیاری از فعالیتهای فیزیکی و بیولوژیکی در ابعاد مختلف زندگی انسان را بر عهده خواهند گرفت. سامانههای سایبر-فیزیکی به یکپارچهسازی محاسبات و فرآیندهای فیزیکی اشاره مینمایند. در این سامانهها تعداد بسیار زیاد رایانههای نهفته که به واسطه شبکه و به شیوه توزیعشده در محیط فیزیکی قرار گرفتهاند توسط حسگرها محیط پیرامون خود را مشاهده مینمایند، دادههای حجیم جمعآوری شده را از طریق شبکه برای مراکز پرقدرت محاسبات رایانهای ارسال مینمایند، و نتایج محاسبات را در قالب فرمانهایی به عملگرهای توزیعشده میفرستند؛ تا به این ترتیب، در یک حلقه بازخورد، نظارت و کنترل فرآیندهای فیزیکی و بیولوژیکی در اختیار نرمافزارهای هوشمند سامانه های رایانهای قرار گیرد.
سامانههای سایبر-فیزیکی و تفکر مربوط در حوزههای مختلف و با نگاهی کلان به عنوان یک چتر فناوری در برگیرنده بسیاری از حوزههای فعال امروزی در ابعاد پژوهشی و عملیاتی خواهد بود. حوزههای کلانی همچون مدیریت انرژی، مدیریت محیط زیست و آلودگی منابع زیست-محیطی، مدیریت ترافیک (شهری، هوایی، شبکههای اطلاعاتی)، حمل و نقل هوشمند، شهر هوشمند، مدیریت شبکههای اجتماعی، مدیریت طرح سلامت و شخصیسازی سرویسهای تشخیصی و درمانی، پدافند غیرعامل و حوزههای دفاعی، و بسیاری از موارد دیگر از کاربردهای مورد توجهی هستند که به تفکر سامانههای سایبر-فیزیکی نیاز دارند. همچنین، میبایست به اثرات فرهنگی این سامانهها نیز توجه جدی نمود، چرا که ماهیت سامانههای سایبر-فیزیکی تاثیر بر محیط فیزیکی و بیولوژیکی است و انسان جزء جداییناپذیر این حلقه است.
هدف از این ارائه، تبیین سامانه های سایبر-فیزیکی به عنوان یکی از موضوعات مهم پژوهشی و استراتژیک در توسعه هم جانبه ملی و بین المللی در دهه های آتی می باشد. در خاتمه گزارشی نیز از تاسیس اخیر انجمن سامانه های سایبر-فیزیکی در کشور ارائه خواهد شد.